گام به گام درس 6 فارسی دهم انسانی
جواب سوال های قلمرو زبانی صفحه 48 درس ششم فارسی دهم
۱) معنای واژه های مشخّص شده را با کاربرد آنها در متن درس مقایسه کنید.
ارباب حاجتیم و زبان سؤال نیست / در حضرت کریم تمنّا چه حاجت است حافظ
پاسخ: حضرت: در متن درس درگاه، آستانه، پیشگاه مجاز از معشوق (در این بیت: محضر ، حضور)
تعلیم ز ارّه گیر در امر معاش / نیمی سوی خود می‌کش و نیمی می‌پاش ابوسعید ابوالخیر
پاسخ: معاش: در درس معاش: زندگی، زیست، زندگانی کردند (در این بیت مایه‌ی زندگی لباس و غذا و…. ، روزی)
۲) در جمله، ضمایر پیوسته (متّصل) در سه نوع نقش دستوری ظاهر می‌شوند:
الف) مفعول
ای صبح دم، ببین که کجا می‌فرستمت / نزدیک آفتاب وفا می‌فرستمت خاقانی
می‌فرستمت (تو را می‌فرستم ← ـَ ت (تو): مفعول
آن که عمری می‌دویدم در پی او سو به سو / ناگهانش یافتم با دل نشسته روبه‌رو شمس مغربی
ناگهانش یافتم (او را یافتم) ← ـَ ش (او): مفعول
ب) متمّم:
گوش کن پند، ای پسر، وز بهر دنیا غم مخور / گفتمت چون دُر حدیثی گر توانی داشت هوش حافظ
گفتمت (به تو گفتم) ← ـَ ت (تو): متمم
چو یار نیست به تسکین خلق نتوان زیست / که دوستان اگرم دل دهند، جان ندهند امیرخسرو دهلوی
اگرم دل دهند(اگر به من دل دهند) ← ـَ م (به من): متمم
پ) مضاف الیه:
حُسنت به اتفّاق ملاحت جهان گرفت / آری به اتفّاق، جهان می‌توان گرفت حافظ
حُسنت (حُسن تو) ← ـَ ت (تو): مضاف الیه
لاله دیدم، روی زیبای توام آمد به یاد / شعله دیدم، سرکشی‌های توام آمد به یاد رهی معیّری
آمد به یادم (یادِ من) ← ـَ م (من): مضاف الیه
در شعر «مهر و وفا»، نمونه‌ای از کاربرد ضمایر متّصل را بیابید و نقش دستوری آن را مشخّص کنید.
پاسخ: در مصراع: خداش در همه حال از بلا نگه دارد ← خداوند در همه حال او را از هر بلا و آفتی حفظ می‌کند.. ← «ــَــ ش» در نقش مضافٌ‌الیه آمده است.
جواب سوال های قلمرو ادبی صفحه 49 درس ششم فارسی دهم
۱) در متن درس، دو نمونه «مجاز» بیابید و مفهوم آنها را بنویسید.
پاسخ: دلا معاش چنان کن که گر بلغزد پای / فرشته‌ات به دو دست دعا نگه دارد | دل: مجاز از وجود
سر و زر و دل و جانم فدای آن یاری / که حق صحبت مهر و وفا نگه دارد | سر و زر و دل و جان: مجاز از همه چیز (جان)
۲) در ادبیات فارسی، شاعران یا نویسندگان، واژۀ «صبا» را در کدام مفهوم نمادین به کار می‌برند.
پاسخ: پیام رسان (پیک یا قاصد) بین عاشق و معشوق / نماد پیغام رسانی
۳) هرگاه در عبارت یا بیتی، کلمه‌ای به چند معنا در كلام به كار رود، آراه‌ی «ايهام» پديد می‌آيد؛ ايهام از ریشهٔ «وَهم» و به معنای «به وهم و گمان انداختن» است. همان گونه که در مصراع «بی مهر رُخت روز مرا نور نمانده است.» كلمه «مهر» در دو معنای مختلف « خورشید» و «محبّت» به كار رفته است.
بیت زیر «حافظ» را از نظر کاربرد آرایه «ایهام» بررسی کنید.
«گفتم که بوی زلفت گمراه عالمم کرد / گفتا اگر بدانی هم اوت رهبر آید» حافظ
پاسخ: بوی: 1) عطر و شمیم و رایحه / 2) امید و آرزو
پاسخ قلمرو فکری صفحه 49 درس ششم فارسی دهم
۱) با توجّه به متن درس، حافظ، شرط وفاداری معشوق را در چه می داند؟
پاسخ: نقض عهد و پیمان و وفای به عهد (سرِ عهد خود بودن) / نگه داشتن سر رشته عهد و پیمان
۲) بيت زير «حافظ»، با كدام قسمت از متن درس، ارتباط مفهومی دارد؟
تا نگردی آشنا، زین پرده رمزی نشنوی / گوش نامحرم نباشد جای پیغام سروش
پاسخ: با بیت دوم: حدیث دوست نگویم مگر به حضرت دوست / که آشنا سخن آشنا نگه دارد
۳) از کدام بیت درس، می‌توان مفهوم آیۀ شریفۀ «وَ مَن یَتَوَکَّل عَلَی اللهِ فَهُوَ حَسبُهُ.» را دریافت؟
پاسخ: از بیت ششم: ز دست بنده چه خیزد خدا نگه دارد / بیت اول : خداش در همه حال از بلا نگه دارد
کتاب درسی فارسی دهم