گام به گام درس 11 فارسی دهم انسانی
جواب قلمرو زبانی صفحه 83 درس 11 فارسی دهم
۱) برای واژه «افسرده» دو معادل معنایی بنویسید.
پاسخ: منجمد – خاموش – پژمرده
۲) بیت زیر را بر اساس ترتیب اجزای جمله در زبان فارسی مرتب کنید؛ سپس اجزای هر جمله بیت را در جدول قرار دهید.
من ایرانیم آرمانم شهادت / تجلّی هستی است جان کندن من
| نهاد | گزاره |
|---|---|
| من | ایرانیم (ایرانی هستم) |
| آرمانم (آرمان من) | شهادت (شهادت است) |
| جان کندن من | تجلی هستی است |
جواب قلمرو ادبی صفحه 83 و 84 درس یازدهم فارسی دهم
۱) این سروده را از نظر قالب و مضمون با شعر «مهر و وفا» مقایسه کنید.
پاسخ: هر دو غزل هستند (قالب) تنها با این تفاوت که محتوای شعر «مهر و وفا» عاشقانه و عارفانه است، ولی مضمون شعر «خاک آزادگان» حماسی و میهن پرستانه می باشد.
۲) در سال‌های پیش با اجزای جمله (نهاد، مفعول، متمّم، مسند و فعل) و جایگاه هر یک از آنها در جمله آشنا شدیم. گاهی اجزای کلام، برای تأثیر بیشتر سخن در زبان ادبی، بنا بر تشخیص شاعر یا نویسنده جابه‌جا می‌شود؛ مانند مصراع «گلِ صبر، می‌پرورد دامن من»، که مفعول و فعل بر نهاد، مقدّم شده است تا شیوایی و رسایی کلام بیشتر شود؛ به این گونه بیان، «شیوۀ بلاغی» می‌گویند.
این شیوه در مقابل شیوۀ عادی قرار می‌گیرد. در شیوۀ عادی، اصل بر این است که نهاد همۀ جمله‌ها در ابتدا و فعل در پایان قرار گیرد و سایر اجزای جمله، مانند متمّم، مفعول و مسند در جایگاه معمول خود طبق زبان معیار واقع شوند.
در شعری که خواندید، واژه های «خاک» و «شعله» در کدام مفهوم مجازی به کار رفته اند؟
پاسخ: خاک: کشور / شعله: عشق
۳) نمونه ای از کاربرد شیوه بلاغی را در متن درس بیابید و آن را توضیح دهید.
پاسخ: در بیت «کنون رود خلق است، دریای جوشان / همه خوشه خشم شد خرمن من» اجزای جمله جا به جا شده است؛ از این رو نمونه ای از کاربرد شیوه بلاغی است.
اگر این بیت را به شیوه عادی تبدیل کنیم این عبارت به دست می‌آید: «کنون رود خلق دریای جوشان است. خرمن من همه خوشه خشم شد.»
پاسخ قلمرو فکری صفحه 84 درس یازدهم فارسی دهم
۱) در کدام بیت، بر مفهوم «یگانه پرستی» تأکید شده است؟
پاسخ: در بیت «جز از جام توحید هرگز ننوشم / زنی گر به تیغ ستم گردن من»
۲) مضمون بیت‌های دوم و سوم را با سرودۀ زیر مقایسه کنید.
تا زَبَر خاکی ای درخت تنومند / مگسل از این آب و خاک ریشهٔ پیوند ادیب الممالک فراهانی
پاسخ: درون مایه بیت‌های دوم و سوم همچنین بیت صورت پرسش به این مضمون دارد که نباید عشق به میهن و سرزمین خود را از دست بدهیم. (تاکید بر میهن دوستی و عشق به وطن)
۳) در کدام بیت، به مفهوم آیۀ شـریفۀ «وَلا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ اَمْوَاتًا َبلْ اَحْیَاء عِندَ رَبّهِمْ یُرْزَقُونَ» (سورۀ آل عمران، آیۀ 169) اشاره شده است؟
معنی آیه: هرگز گمان مبر کسانی که در راه خدا کشته شدند، مردگانند! بلکه ایشان زنده اند، و نزد پروردگارشان روزی داده می شوند.
پاسخ: بیت «مپندار این شعله، افسرده گردد / که بعد از من افروزد از مَدفَن من»
۴) مقصود از مصراع دوم بیت زیر چیست؟
من آزاده از خاکِ آزادگانم / که بعد از من افروزد از مَدفَن من
پاسخ: ۱) فرزندان صبور پرورش می دهم. ۲) صبوری می کنم
کتاب درسی فارسی دهم