گام به گام درس 13 فارسی دهم تجربی
جواب قلمرو زبانی صفحه 106 درس سیزدهم فارسی دهم
۱) به کمک فرهنگ لغت، معانی «برکشیدن» را بنویسید.
پاسخ: بالا کشیدن – بیرون آوردن – پروردن
۲) دو واژه از متن درس بیابید که با کلمه «فتراک» تناسب داشته باشد.
پاسخ: زین – کمند
۳) در گذر زمان، شکل نوشتاری برخی کلمات تغییر می‌کند؛ مانند: «سپید ← سفید».
از متن درس، نمونه‌ای از تحوّل شکل نوشتاری کلمات بیابید و بنویسید.
پاسخ: اسپ ← اسب / درفشان ← درخشان / کمندافگن ← کمندافکن
۴) در بیت های یکم و بیست و سوم، «چو» را از نظر کاربرد معنایی بررسی کنید.
پاسخ: چو آگاه شد دختر گــــــژدهم / که سالار آن انجمن گشت کم | چو: چون، هنگامی که (حرف پیوند)
رها شد ز بند زره مــوی اوی / درفشان چو خورشید شد روی اوی | چو: مانند، ادات تشبیه (حرف اضافه)
۵) در کدام بیت‌ها «متمّم» با دو حرف اضافه آمده است؟
پاسخ: در بیت های زیر متمم و دو حرفه اضافه را با رنگ قرمز مشخص کرده ایم.
بیت دوم: زنی بود برسان گردی سوار / همیشه به جنگ اندرون نامدار
بیت دوازدهم: به سهراب بر تیر باران گرفت / چپ و راست جنگ سواران گرفت
بیت بیست و دوم: چو آمد خروشـان به تنگ اندرش / بجنبید و برداشت خود از ســرش
جواب قلمرو ادبی صفحه 106 درس 13 فارسی دهم
۱) واژگان قافیه در کدام بیت‌ها، دربردارنده آرایه جناس‌اند؟
پاسخ: در بیت های زیر جناس ها را با رنگ قرمز مشخص کرده ایم:
فرود آمد از دژ به کردار شیر / کمر بر میان، بادپایی به زیر
به پیش سپاه اندر آمد چو گرد / چو رعدِ خروشان یکی ویله کرد
نگه کرد سهراب و آمدش ننگ / بر آشفت و تیز اندر آمد به جنگ
رها شد ز بندِ زره موی اوی / درفشان چو خورشید شد، روی اوی
که هم رزم جُستی، هم افسون و رنگ / نیامد ز کار تو بر دوده ننگ
۲) مفهوم عبارت‌های کنایی زیر را بنویسید.
پاسخ: * سپهبد، عنان، اژدها را سپرد: (کنایه از افسار اسبش را رها کرد)
* رخ نامور سوی توران کنی: (کنایه از بهتر است به سرزمین خود (توران) برگردی)
۳) یک مَثَل از متن درس بیابید و درباره معنا و کاربرد آن توضیح دهید؛ سپس با رجوع به امثال و حکم دهخدا، دو مَثَل، معادل آن بنویسید.
پاسخ: خورد گاو نادان ز پهلوی خویش: انسان نادان خودش به خودش زیان می‌رساند.
مثل های معادل: از ماست که بر ماست / کرم درخت از خود درخت است / دشمن طاووس آمد پر او / خود کرده را تدبیر نیست.
۴) نمونه‌ای از آرایه اغراق را در شعری که خواندید، بیابید.
پاسخ: در زیر اغراق را با رنگ قرمز مشخص کرده ایم.
کجا نام او بود «گُردآفرید» / زمانه ز مادر، چنین نآورید
سپهبد، عنان، اژدها را سپُرد / به خشم از جهان، روشنایی ببرد
پاسخ قلمرو فکری صفحه 107 درس سیزدهم فارسی دهم
۱) دلیل دردمندی و غمگین بودن ساکنان دژ، چه بود؟
پاسخ: به این دلیل که هجیر فرمانده دژ به دست سهراب در بند افتاد و گردآفرید نیز در جنگ شکست خورد.
۲) معنا و مفهوم بیت زیر را به نثر روان بنویسید.
بـه آورد بـا او بسـنده نبـود / بپیچیـد ازو روی و برگاشـت زود
پاسخ: گردآفرید در جنگ حریف سهراب نمی‌شد، برای همین پیچید و زود از او روی برگرداند و به سرعت بازگشت.
۳) فردوسی در این داستان، گردآفرید را با چه ویژگی‌هایی وصف کرده است؟
پاسخ: دلاور – جنگجو – سوارکار – مغرور – وطن پرست – چاره اندیش – حیله گر
۴) «حماسه» در لغت به معنای دلاوری و شجاعت است و در اصطلاح ادبی، شعری است با ویژگی‌های زیر:
🟧 داستانی: هر حماسه‌ای در بستری از حوادث شکل می‌گیرد.
🟧 قهرمانی: شاعر حماسه‌سرا با بهره‌گیری از واژگان و زبان حماسی می‌کوشد انسانی را به تصویر کشد که از نظر توانایی‌های جسمی و روحی از دیگران متمایز باشد.
🟧 قومی و ملی: شاعر حماسه‌سرا بر آن است که اخلاق فردی و اجتماعی و عقاید فکری و مذهبی یک ملت را در قالب حوادث قهرمانی و در زمینه‌ای از واقعیات به نمایش بگذارد.
🟧 حوادثی خارق العاده: طرح حوادث، انسان‌ها و موجوداتی که با منطق عینی و تجربۀ علمی هم‌سازی ندارند؛ نظیر وجود سیمرغ در شاهنامۀ فردوسی.
بر پایه این توضیح، این درس را با متن روان خوانی «شیرزنان» مقایسه کنید.
پاسخ: هر دو حماسه هستند، هر دو دفاع از میهن را بیان می کنند، در هر دو قهرمانان داستان زن هستند، حوادث خارق العاده ندارد. اما از نظر سبک بیان و لحن و تصویر صحنه های جنگ و ابزارها و شیوه های مبارزه تفاوت دارند.
کتاب درسی فارسی دهم