گام به گام درس 6 علوم ششم دبستان

 

به تصویرهای مختلف کتاب نگاه کنید.
الف) در هر یک از تصویرها چه فعالیتی در حال اجرا است؟
پاسخ: در همه تصاویر، نیرویی بر یک جسم وارد می‌شود.

ب) نتیجه این فعالیت بر جسم (توپ، تیر و )… چیست؟
پاسخ: وارد کردن نیرو به اجسام مختلف
– وزنه‌برداری: حرکت جسم به سمت بالا به علت وارد کردن نیرو توسط ورزشکار
– تیراندازی: پرتاب تیر به سمت جلو به علت وارد کردن نیرو توسط ورزشکار
– پینگ پونگ: تغییر جهت حرکت توپ توسط راکت
– بادبادک هوا کردن: نیروی باد بر بادبادک وارد شده و موجب حرکت این جسم در هوا می‌شود.
– پرتاب موشک به فضا: غلبه بر نیروی جاذبه زمین توسط موشک و حرکت موشک در هوا
– تغییر جهت توپ: تغییر جهت توپ توسط دروازه‌بان

 

گفت‌وگو صفحه 41 علوم ششم

 

جدول زیر شامل تعدادی از فعالیت‌های روزانه است. در کدام مورد، جسم کشیده شده یا هل داده می‌شود و یا هم کشیده می‌شود و هم هل داده می‌شود. ردیف اول جدول به عنوان نمونه پر شده است. شما می‌توانید موارد دیگری را به جدول اضافه و یا جایگزین کنید.

شماره	توصیف فعالیت	کشیدن	هل یا فشار دادن
1	بستن درِ کشوی میز		×
2	باز کردن درِ اتاق	×	×
3	قرار دادن یک کتاب روی میز		×
4	شوت کردن توپ		×
5	بلند کردن کیف از روی زمین	×
6	جذب یک قطعه آهنی توسط آهن‌ربا	×

 

آیا در این فعالیت‌ها حالتی هست که جسم کشیده نشود یا هل داده نشود؟
پاسخ: خیر

آیا می‌توانیم از این فعالیت‌ها نتیجه بگیریم: برای حرکت دادن هر جسم باید آن را بکشیم و یا هل دهیم؟
پاسخ: بله

فعالیت صفحه 41  علوم ششم

 

 

فعالیت صفحه 41:
ورزش هایی مانند: ورزش های کششی(کشیدن) ، والیبال(بستگی به نوع حرکت دارد) (((مثلا آبشار زدن میشه هل دادن جسم یا استپ کردن توپ میشه متوقف کردن جسم)))، هندبال(بستگی به نوع حرکت دارد) مثلا پاس دادن میشه هل دادن جسم دریافت توپ متوقف کردن جسم و…

 

فکر کنید صفحه 42 علوم ششم

 

در شکل‌های زیر با توجه به اثر نیرو بر جسم مورد نظر، جاهای خالی را پر کنید.

الف) وارد کردن نیرو به جسم ممکن است سبب شروع حرکت آن شود.
ب) وارد کردن نیرو به جسم ممکن است سبب کند شدن حرکت آن شود.
پ) وارد کردن نیرو به جسم ممکن است سبب سریع شدن حرکت آن شود.
ت) وارد کردن نیرو به جسم ممکن است باعث توقف آن شود.
ث) وارد کردن نیرو به جسم می‌تواند سبب تغییر جهت حرکت آن شود.

 

علم و زندگی صفحه 42 علوم ششم

 

با انجام دادن فعالیت‌های زیر می‌توانید نیرو را بهتر حس کنید:
١ـ مسابقه مچ‌اندازی در کلاس
٢ـ مسابقه طناب‌کشی بین گروه‌های مختلف کلاس
٣ـ وارد کردن توپ با ضربه سر به دروازه
پاسخ: 4ـ ضربه زدن با چکش به میخ روی دیوار

 

سوال متن صفحه 42 علوم ششم

 

 

شخصی را در نظر بگیرید که در پشت یک خودروی خاموش ایستاده است.
آیا خودرو به این علت که شخصی پشت آن ایستاده است، حرکت می‌کند؟
پاسخ: خیر، ایستادن شخص باعث حرکت نمی‌شود. هل دادن باعث حرکت آن می‌شود.

آن شخص خودرو را هل می‌دهد؛ یعنی او به خودرو نیرو وارد می‌کند و خودرو ممکن است در جهت نیروی وارد شده شروع به حرکت کند.
پس توجه کنید شخص باید خودرو را هل بدهد تا خودرو شروع به حرکت کند و تا زمانی که او خودرو را هل ندهد، خودرو حرکت نخواهد کرد.
شکل‌های زیر سه وضعیت را نشان می‌دهد که ممکن است برای شما آشنا باشد. آیا می‌توانید در هر حالت تشخیص دهید چه کسی هل می‌دهد و چه کسی می‌کشد؟

 

 

در شکل (الف) به نظر می‌رسد که دخترها همدیگر را هل می‌دهند در حالی که در شکل (ب) همدیگر را می‌کشند. به همین ترتیب در شکل (پ) مرد کشاورز و گاو، همدیگر را می‌کشند.
در شکل‌های الف و ب دخترها به یکدیگر نیرو وارد می‌کنند. آیا به نظر شما مرد و گاو نیز به هم نیرو وارد می‌کنند؟
پاسخ: بله هر دو در حال کشیدن هستند.

فکر کنید صفحه 44 علوم ششم

 

الف) حداقل، چند جسم باید بر هم اثر کنند تا نیرو ظاهر شود؟
پاسخ: دو جسم

ب) اگر دو جسم برهم اثر نگذارند، مانند حالتی که شخص در نزدیکی خودرو ایستاده است و خودرو را هل نمی‌دهد، آیا دو جسم به هم نیرو وارد می‌کنند؟
پاسخ: خیر

 

علم و زندگی صفحه 44 علوم ششم

 

در علوم سال سوم با بازی طناب‌کشی آشنا شده‌اید. در این بازی دو تیم مثلاً سه نفره طناب را در دو جهت مختلف می‌کشند. اعضای هر دو تیم تلاش زیادی می‌کنند تا طناب را به طرف خودشان بکشند. گاهی اوقات طناب به سادگی حرکت نمی‌کند.
الف) به نظر شما در چه حالتی با اینکه بر طناب نیرو وارد می‌شود، طناب حرکت نمی‌کند؟
پاسخ: زمانی که دو گروه نیروی هم اندازه به طرفین وارد کرده و نیروها اثر همدیگر را خنثی می‌کنند.

ب) در چه حالتی یکی از گروه‌ها برنده می‌شود؟
پاسخ: گروهی که نیروی بیشتری وارد کرده، گروه دیگر را به طرف خود می‌کشد و برنده مسابقه خواهد شد.

آزمایش کنید صفحه 45 علوم ششم

 

1- یک جسم سنگین را انتخاب کنید که با هل دادن به راحتی حرکت نکند.
2ـ تلاش کنید با وارد کردن نیروی کافی آن را به حرکت درآورید.
3ـ از یکی از دوستانتان بخواهید تا او نیز به جسم در همان جهت هل دادن شما نیرو وارد کند. آیا در این حالت جسم راحت‌تر حرکت می‌کند؟ توضیح دهید.
پاسخ: بله، زیرا نیروها با هم ترکیب می‌شوند و نیروی خالص بیشتری تولید می‌کنند.

4ـ حال از دوستتان بخواهید از طرف مقابل به جسم نیرو وارد کند.
5ـ در کدام حالت، نیروها اثر همدیگر را خنثی کرده‌اند و جسم حرکت نمی‌کند؟
پاسخ: حالتی که به جسم مورد نظر از دو جهت راست و چپ آن نیرو وارد می‌شود. (حالت سوم)

6ــ در کدام حالت، نیروها اثر یکدیگر را خنثی نمی‌کنند و نیروی خالص بیشتری به جسم وارد می‌شود و جسم سریع‌تر شروع به حرکت می‌کند؟ از این آزمایش‌ها چه نتیجه‌ای می‌گیرید؟
پاسخ: حالتی که دو نفر، جسم را از یک جهت هل می‌دهند.(حالت دوم)

* از این آزمایش‌ها چه نتیجه‌ای می‌گیرید؟
پاسخ: نتیجه می‌گیریم برای هل دادن یا جابجا کردن اشیاء می‌توانیم از کسی کمک بگیریم تا نیروها تقسیم شود و راحت بتوانیم جسم را حرکت دهیم.

وقتی به جسمی در دو جهت مخالف نیرو وارد شود، جسم در کدام جهت حرکت خواهد کرد؟
پاسخ: نیروها خنثی می‌شوند و مانع حرکت جسم.

نیروی خالص وارد بر جسم در کدام جهت است؟

در مخالف جهت هر نفر که مانع جهت دار شدن جسم می‌شوند.
پاسخ: برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها، کاوشگری صفحه بعد را انجام دهید.

کاوشگری صفحه 46 علوم ششم

 

1- دو قرقره را روی دو لبه‌ یک میز نصب کنید.
2ـ یک چهارچرخه بردارید و نخ‌ها را به دو طرف آن ببندید و از طرف دیگر به کفه‌ها (لیوان‌های کاغذی) وصل کنید. توجه کنید که نخ‌ها باید از روی قرقره عبور کنند.
3ـ وسط میز را علامت‌ گذاری کنید و چهارچرخه را روی آن قرار دهید.
4ـ یکی از دانش‌آموزان چهارچرخه را نگه دارد و دانش‌آموز دیگری در هر یک از کفه‌ها وزنه 100 گرمی قرار دهد. حال چهارچرخه را با دقت رها کنید. چه چیزی مشاهده می‌کنید؟

 

 

پاسخ: چهار چرخه در همان مرکز میز ثابت می ماند و هیچ حرکتی نمی کند.

5ــ اکنون وزنه کفه شماره یک را با وزنه 200 گرمی جایگزین و آزمایش را تکرار کنید. چه چیزی مشاهده می‌کنید؟
پاسخ: چهار چرخه از روزی میز به سمت وزنه سنگ ترین یعنی همان 200 گرمی حرکت می کند.

6ــ آزمایش را با وزنه‌های گوناگون تکرار و جدول زیر را کامل کنید.
پاسخ: آزمایش را با وزنه های گوناگون تکرار و جدول زیر را کامل کنید.

وضعیت چهار چرخه	وزنه موجود در کفه شماره (2)	وزنه موجود در کفه شماره (1)	شماره آزمایش
ثابت می‌ماند و حرکت نمی‌کند.	0	0	1
	100	100	2
به سمت وزنه سنگین‌تر حرکت می‌کند	100	200	3
چهار چرخه ثابت می ماند و حرکتی نمی کند.	400	400	4
چهار چرخه با سرعت بالایی به سمت وزنه سنگین تر حرکت می کند.	100	400	5
چهار چرخه به سمت وزنه 400 گرمی حرکت می کند.	400	200	6

 

* در کدام حالت‌ها چهارچرخه ثابت می‌ماند و حرکت نمی‌کند؟
پاسخ: در حالت هایی که از هر دو سمت به یک میزان وزن به چهار چرخه وصل می شود. یعنی حالت های اول، دوم و چهارم در جدول.

* در کدام حالت‌ها چهارچرخه شروع به حرکت می‌کند؟
پاسخ: در حالت های سوم پنجم و ششم در جدول.

* آیا در آزمایش‌های شماره (2) و (4) به چهارچرخه نیرو وارد می‌شود؟ اگر پاسخ شما آری است، پس چرا جسم حرکت نمی‌کند؟
پاسخ: از هر دو سمت به جسم نیرو وارد می شود اما چون نیرو هر دو طرف ثابت می باشد باعث خنثی شدن برآیند نیروها می شود.

* به نظر شما شرط شروع به حرکت کردن یک جسم چیست؟
پاسخ: اعمال نیروی کافی و به اندازه. یعنی نیرو به اندازه ای باشد که بتواند حریف سایر نیروی هایی که مانع از حرکت جسم می شوند، شود.
* نتیجه‌‌ٔ کاوش خود را در یک یا چند سطر بنویسید.