گام به گام درس 9 علوم ششم دبستان

ما در زندگی روزمره، کلمه انرژی را در گفته ‌ها و نوشته ‌های خود به کار می ‌بریم.
شما چه مواقعی کلمه انرژی را به کار می ‌برید؟ برای چه کارهایی به انرژی نیاز دارید؟
پاسخ: می‌دانیم انرژی یعنی توانایی انجام کار، بنابراین هر گاه بخواهیم کار یا عملی را انجام دهیم از کلمه انرژی استفاده می‌کنیم. در حقیقت انجام کارها محتاج صرف انرژی است، برای انجام تمام کارها به انرژی نیاز داریم، از کارهای بسیار کوچک و راحت مثل برداشتن یک لیوان تا کارهای بسیار بزرگ مثل هل دادن یک وسیله سنگین.

 

آزمایش کنید صفحه 66 علوم ششم

 

فعالیت‌های زیر را انجام دهید و بگویید در هر مورد، چه شکلی از انرژی به شکل دیگر تبدیل می‌شود؟

1- دست‌های خود را به هم مالش دهید تا احساس گرم شدن کنید.
پاسخ: انرژی ماهیچه‌ای به گرمایی

2- با مداد بر لبه لیوان ضربه بزنید تا صدا تولید شود.
پاسخ: انرژی حرکتی به صوتی

3- توپی را پرتاب کنید تا با اسباب بازی‌ها برخورد کند و آنها را به حرکت در آورد.
پاسخ: انرژی حرکتی به حرکتی

 

 

4- بر روی طبل پلاستیکی چند دانه برنج بریزید و سپس در نزدیکی پوسته طبل صدای محکمی ایجاد کنید.
پاسخ: انرژی صوتی به حرکتی

5- مارپیچ کاغذی را بالای منبع گرما (شوفاژ یا بخاری) بگیرید تا به چرخش درآید.
پاسخ: انرژی گرمایی به حرکتی

سوال متن صفحه 67 علوم ششم

 

مشاهده کردید که انرژی به شکل ‌های گوناگون مانند انرژی حرکتی، گرمایی، نورانی، صوتی و … دیده می ‌شود و می ‌تواند از شکلی به شکل دیگر تبدیل شود. شما چه شکل‌های دیگری را از انرژی می ‌شناسید؟
پاسخ: انرژی الکتریکی، انرژی اتمی، انرژی شیمیایی، انژی ماهیچه ای

در زندگی روزمره از کدام شکل‌های انرژی بیشتر استفاده می‌کنید؟
پاسخ: انرژی شیمیایی، الکتریکی و حرکتی

 

سوال متن صفحه 67 علوم ششم

 

حتما تا به حال تجربه کرده اید وقتی گرسنه هستید، خوردن مقداری مواد خوراکی مانند کشمش یا خرما می‌تواند به بدن شما انرژی برساند. آیا در این مواد انرژی ذخیره شده است؟
پاسخ: بله

انرژی مواد خوراکی از کجا به دست می‌آید؟
پاسخ: این انرژی به طور مستقیم و یا غیرمستقیم از نور خورشید و با عمل فتوسنتز یا غذا سازی گیاه به دست می‌آید.

انرژی نورانی خورشید در غذاهایی که گیاهان می ‌سازند، ذخیره می‌شود.
انرژی آب، باد و سوخت ‌ها چه ارتباطی با انرژی خورشید دارند؟
پاسخ: خورشید به دریاها و اقیانوس ‌ها می‌تابد و باعث تبخیر آب می‌شود. بخار آب در هوا سرد شده و عمل میعان رخ می‌دهد و سپس باعث بارش باران می‌شود. اختلاف دمای خشکی و دریا باعث ایجاد باد و موج می‌شود. سوختی مانند زغال سنگ منشأ گیاهی دارد. گیاهان با عمل غذا سازی (فتو سنتز) غذا تولید و ذخیره می‌کنند. پس از مرگ گیاهان آن‌ها در زیر رسوبات قرار می‌گیرند و بعد از سالیان دراز تجزیه می‌شوند و به زغال تبدیل می‌شوند که پس از سوختن زغال انرژی نورانی و گرمایی تبدیل می‌شود.

گفت‌وگو صفحه 67 علوم ششم

 

* نور خورشید چگونه به ایجاد ابر، باد و باران کمک می‌کند؟
پاسخ: خورشید به سطح آب‌ ها می‌تابد و باعث بخار شدن آب می‌شود. این بخارها به سمت بالا حرکت می‌کنند و به هوای سرد برخورد کرده سپس متراکم می شود و ابر به وجود می‌آید. اگر شرایط بارش ایجاد شود بارش صورت می ‌گیرد و آب به سطح زمین جاری می‌شود.

* بسیاری از دانشمندان معتقدند منبع اصلی بیشتر انرژی‌هایی که ما در زندگی مصرف می‌کنیم، نور خورشید است. شما در این مورد چه فکر می‌کنید؟ دلایل خود را در گروه بیان کنید.
پاسخ: گیاهان سبز به کمک نور خورشید مواد غذایی تهیه می‌کنند و به این ترتیب انرژی نور خورشید را در محصولات خود ذخیره می‌کنند. به این انرژی، انرژی شیمیایی می‌گوییم. زندگی همه موجودات زنده اعم از گیاهان، جانوران و انسان‌ها به انرژی شیمیایی ذخیره شده در غذاها بستگی دارد. گیاهان غذا ساز و تولید کننده هستند و از این غذاها، خود گیاه و جانوران و انسان استفاده می‌کنند. جانوران گوشت‌خوار نیز انرژی مورد نیاز خود را با خوردن جانوران گیاه‌خوار تأمین می‌کنند. در حقیقت زنجیره غذایی همان زنجیره انرژی است که انرژی اولیه‌اش از خورشید تأمین می‌گردد.

 

فکر کنید صفحه 68 علوم ششم

 

 

آیا وسیله‌هایی را می‌شناسید که به کمک باتری کار کنند؟
پاسخ: تلفن همراه – تبلت چراغ قوه – رادیو

وقتی چراغ قوه یا اسباب بازی متحرک را به کار می‌اندازید، انرژی ذخیره شده در باتری به چه شکل‌هایی از انرژی تبدیل می‌شود؟
پاسخ:
چراغ قوه: الکتریکی به نورانی و گرمایی
اسباب بازی: الکتریکی به حرکتی، صوتی، نورانی و گرمایی

کاوشگری صفحه 68 علوم ششم

 

وسایل و مواد مورد نیاز: خط کش – تکیه گاه – قطعه پلاستیکی – وزنه
1- با استفاده از یک خط کش و تکیه گاه، اهرمی بسازید.
2- یک قطعه پلاستیکی را مطابق شکل روی لبه خط کش قرار دهید، سپس وزنه را از فاصله 15 سانتی‌متری بر روی لبه دیگر خط کش رها کنید، چه مشاهده می‌کنید؟
پاسخ: اهرم انرژی پتانسیل خود را به حرکت تبدیل می‌کند سپس به خط کش برخورد می‌کند و باعث به حرکت درآمدن خط‌کش می‌شود خط کش هم نیروی خود را به قطعه پلاستیکی داده و قطعه پلاستیکی به بالا پرتاب می‌شود.

3- بار دیگر وزنه را از ارتفاع 25 و 35 سانتی‌متری رها کنید، چه تغییری مشاهده می‌کنید؟
پاسخ: قطعه پلاستیکی بیش‌تر از قبل به بالا پرتاب شد.

4- در کدام حالت، قطعه پلاستیکی بیشتر به هوا پرتاب می‌شود؟
پاسخ: زمانی که وزنه را از ارتفاع 35 متری رها می‌کنیم.

* آیا می‌توان گفت؛ هرچه ارتفاع جسم رها شده از سطح زمین بیشتر باشد، انرژی ذخیره شده در آن بیشتر است؟
پاسخ: بله هر چه جسم جرم بیشتری داشته باشد و همین‌طور ارتفاع بیشتر انرژی پتانسیل گرانشی آن بیشتر است.

کاوشگری صفحه 69 علوم ششم

 

وسایل و ابزار مورد نیاز: خط کش – فنر – وزنه
1- فنری را از تکیه گاهی آویزان کنید و کنار آن یک خط کش بچسبانید.
2- وزنه کوچکی را از انتهای فنر آویزان کنید و محل توقف وزنه را مشخص کنید.
3- وزنه را به اندازه 2 سانتی‌متر به طرف پایین بکشید و سپس رها کنید. وزنه تا چه ارتفاعی بالا می‌رود؟
پاسخ: 2 سانتی‌متر بیشتر از حالت اولیه

4- آزمایش را با کشیدن وزنه به اندازه 3 سانتی‌متر، 4 سانتی‌متر و … تکرار کرده و هر بار ارتفاعی را که جسم بالا می‌رود اندازه‌گیری و یادداشت کنید.
پاسخ: فنر هر چقدر کشیده شود به همان اندازه نسبت به حالت اولیه بالاتر می‌رود.

* در کدام حالت، انرژی ذخیره شده در مجموعه جسم و فنر بیشتر است؟
پاسخ: زمانی که فنر بیشتر کشیده شده باشد.

* نتیجه کاوش خود را در یک یا چند سطر بنویسید.
پاسخ: در فنر انرژی پتانسیل کشسانی وجود دارد یعنی فنر پس از فشردگی یا کشیدگی با برداشتن نیرو مجدداً به حالت اولیه برمی‌گردد

 

فکر کنید صفحه 69 علوم ششم

 

پاسخ: پس از خارج کردن فنر از حالت فشرده، انرژی پتانسیل کشسانی فنر آزاد شده و این انرژی به جسم منتقل شده و جسم را به سمت بالا پرتاب می‌کند.

آزمایش کنید صفحه 70 علوم ششم

 

 

یک اسباب بازی کوکی (فنردار) تهیه و آن را کمی کوک و رها کنید. بار دیگر آن را بیشتر کوک و رها کنید. چه مشاهده می‌کنید؟
پاسخ: : مشاهده می‌شود هرچه عمل کوک کردن بیشتر انجام گیرد (فنر اسباب بازی بیشتر فشرده شود) اسباب بازی مدت زمان بیشتری حرکت می‌کند، همچنین سرعت حرکت اسباب بازی نیز بیشتر می‌شود.

 

فکر کنید صفحه 70 علوم ششم

 

هنگامی که ماشین اسباب بازی یا عروسکی را کوک می‌کنید، انرژی ذخیره شده در این وسیله‌ها، به چه انرژی‌هایی تبدیل می‌شود؟
پاسخ: انرژی ماهیچه‌ای دست‌های ما به انرژی ذخیره‌ای تبدیل می‌شود و پس از رها سازی اسباب بازی و قطع نمودن عمل کوک، انرژی ذخیره‌ای به انرژی حرکتی تبدیل می‌گردد.

گفت‌وگو صفحه 71 علوم ششم

در گروه خود، سفر انرژی را برای هریک از موارد زیر بیان کنید:
* ورزشکاری که تیر و کمان را می‌کشد و سپس آن را رها می‌کند.
پاسخ: هنگام کشیدن تیر و کمان، انرژی ماهیچه‌ای در آن ذخیره می‌شود و با رها کردن، انرژی ذخیره شده به انرژی حرکتی تبدیل می‌شود. این حرکت می تواند انرژی صوتی نیز تولید کند.

* کوهنوردی که از کوه بالا می‌رود و سپس با چتر نجات پایین می‌آید.
پاسخ: هنگام بالا رفتن انرژی حرکتی و ماهیچه‌ای به انرژی ذخیره‌ای تبدیل می‌شود و هنگام پایین آمدن با چتر انرژی ذخیره‌ای به حرکتی تبدیل می‌شود.

* آبی که پشت سد جمع می‌شود و سپس توربین برق آبی را می‌چرخاند و انرژی الکتریکی تولید می‌شود.
پاسخ: آب پشت سد دارای انرژی ذخیره‌ای می‌باشد و هنگام رها شدن از سد به انرژی حرکتی تغییر می‌یابد و توربین را می‌چرخاند و این انرژی حرکتی توربین به انرژی الکتریکی تبدیل می‌شود.

علم و زندگی صفحه 71 علوم ششم

 

 

پاسخ: رادیو . انرژی الکتریکی به صوتی و گرمایی تبدیل می‌شود.

فکر کنید صفحه 71 علوم ششم

 

* آیا می‌توانید وسیله یا پدیده‌ای معرفی کنید که در آن دو تبدیل انرژی یا بیشتر انجام پذیر باشد؟
پاسخ:
لامپ : انرژی الکتریکی به نورانی و گرمایی تبدیل می‌شود.
* تصور کنید که انرژی نتواند از یک شکل به شکل دیگر تغییر یابد. در این صورت چه مشکلاتی در زندگی ما پیش می‌آید؟
پاسخ: تمام فعالیت‌هایی که نیاز به تبدیل انرژی دارند، دیگر قابل انجام نخواهند بود. در این صورت زندگی انسان و دیگر جانداران دچار اختلال می‌شود و ادامه حیات مشکل یا حتی غیر ممکن می‌گردد. تمام توانایی‌های خود را ازدست می‌دهیم و تمام دستگاه‌های ساخت بشر بدون کاربرد می‌مانند.

 

کاوشگری صفحه 72 علوم ششم

 

با استفاده از اطلاعاتی که روی بسته‌های مواد غذایی نوشته شده است، میزان انرژی موجود در آنها را با یکدیگر مقایسه کنید و به کلاس گزارش دهید.

 

نام ماده غذایی	وزن	کیلوکالری
پفک	100 گرم	100
پیتزا	1 عدد	700
آجیل درهم	100 گرم	650
بستنی	100 گرم	190
برنج پخته	100 گرم	120
چیپس سیب زمینی	100 گرم	520
پنیر پاستوریزه	100 گرم	210
عسل	100 گرم	300