گام به گام درس 10 فارسی دهم تجربی
جواب قلمرو زبانی صفحه 79 درس دهم فارسی دهم
۱) پنج گروه کلمه مهم املایی از متن درس بیابید و بنویسید.
پاسخ: توسّل به حضرت زهرا، جلیقه نجات، غلم داران، زهرای مرضیه، رعب و وحشت، تحول عظیم
۲) مترادف واژه های زیر را از متن درس بیابید.
پاسخ: فراموشی: (نسیان)
بی‌ریا و صمیمی: (ساده و بی تکلّف)
۳) به جمله های زیر توجّه کنید.
الف) خطوط دفاعی دشمن یکسره فروریخت.
ب) آنها تاریخ آیندهٔ بشریت را می‌سازند و آیندهٔ بشریت، آیندهٔ الهی است.
پ) اینها دریادلان صف شکنی هستند که دل شیطان را از رُعب و وحشت می‌لرزانند.
به جملۀ «الف» که یک فعل دارد، «ساده» می‌گویند.
در نمونۀ دوم، دو جمله به کمک حرف پیوند «و» در کنار هم قرار گرفته‌اند؛ «و» مهم‌ترین و پرکاربردترین پیوند هم پایه‌ساز در زبان فارسی است؛ بدین معنا که اگر میان دو جمله بیاید، آنها را در یک ویژگی، «هم‌پایه» می‌سازد؛ مثل کارکرد آن در نمونۀ «ب»؛ همان طور که می‌بینید «و» دو جملۀ ساده را به هم پیوند داده و آنها را از نظر مستقل بودن، هم‌پایه قرار داده است.
پیوندهای هم‌پایه‌ساز عبارت‌اند از «و، امّا، ولی، یا، …»
جملهٔ «پ»، شامل دو جمله است که از نظر معنایی به یکدیگر وابسته‌اند؛ به طوری که یکی از جمله‌ها بدون دیگری ناقص است؛ به همین دلیل جملۀ «پ» را جملۀ «مرکّب» می‌نامیم.
حرف «که» پیوند وابسته‌ساز است و جملۀ دوم را به جملۀ وابسته تبدیل کرده است.
جملهٔ مرکّب، معمولاً از یک جملۀ پایه (هسته) و یک یا چند جملۀ پیرو (وابسته) تشکیل می‌شود. بخشی که پیوند وابسته‌ساز ندارد، «پایه» است.
پیوندهای وابسته‌ساز عبارت‌اند از: «که، تا، چون، اگر، زیرا، به طوری که، هنگامی که و …»
جملۀ «پ» را از این دید بررسی می‌کنیم:
– جملۀ پایه یا هسته: اینها دریادلان صف شکنی هستند.
– جملۀ پیرو یا وابسته: (که – پیوند وابسته‌ساز) دل شیطان را از رعب یا وحشت می‌لرزانند.
حال از متن درس برای هریک از انواع جمله، نمونه ای بیابید و بنویسید.
پاسخ: جمله مرکب: تاریخ، مشیت باری تعالی است که از طریق انسان‌ها به انجام می‌رسد.
جمله ساده: بعضی دیگر از بچه‌ها گوشه خلوتی یافته اند و گذشته خویش را با وسواس یک قاضی می‌کاوند.
جواب قلمرو ادبی صفحه 80 درس 10 ادبیات فارسی دهم
۱) هر قسمت مشخّص شده، دربردارنده کدام آرایه ادبی است؟
حسرت نبرم به خواب آن مرداب / کآرام درون دشت شب خفته است
پاسخ: مرداب: تشخیص (خوابیدن مرداب) / دشت شب: اضافه‌ی تشبیهی
۲) در عبارت زیر ارکان هر تشبیه را مشخّص کنید.
«آفتاب فتح در آسمان سینۀ مؤمنین درخششی عجیب دارد.»
پاسخ: آفتاب فتح (فتح: مشبه، آفتاب: مشبه به) / آسمان سینه (سینه: مشبه، آسمان: مشبه به)
پاسخ قلمرو فکری صفحه 80 درس دهم فارسی دهم
۱) نویسنده در کدام جمله، از مفهوم آیۀ «ألا بِذِکرِ اللّهِ و تَطْمَٔنُّ الْقُلوب» (سورهٔ رعد، آیهٔ ٢٨) بهره گرفته است؟
پاسخ: در جمله «حال آنکه در معرکه قلوب مجاهدان خدا، آرامشی که حاصل ایمان است، حکومت دارد.»
۲) درباره ارتباط محتوایی متن «دریادلان صف شکن» و این سروده شفیعی کدکنی توضیح دهید.
حسرت نبرم به خواب آن مرداب / کآرام درون دشت شب خفته است
دریایم و نیست باکم از طوفان / دریا همه عمر خوابش آشفته است
پاسخ: در هر دو روح شجاعت، مقاومت، بی باکی و نترسیدن از خطر دیده می شود. یا هر دو بر پویایی و تحرک تاکید دارند و بر ایستادگی و بی تحرکی ما را بر حذر دارند.
۳) چرا نویسنده معتقد است که «همه تاریخ اینجا (جبهه) حاضر است؛ بَدر و حُنین و عاشورا اینجاست.»؟
پاسخ: چون رزمندگان ایرانی به درست همان کاری را انجام می دهند که جهادگران صدر اسلام انجام می دادند.
کتاب درسی فارسی دهم